Deutsch
Prof. Dr. Alexandre Magno Tavares da Silva
Paraíba Federal Üniversitesi – Brezilya
Yazılarımız için Paulo Freire’nin[1] sunduğu katkı, düşüncesinin herşeyden önce sokak çocukları için yapılan eğitim projelerinde çalışmak üzere temel referans notaları oluşturma olgusuna dayanması ve hâlâ da öyle olmasıdır, çocuk ve gençleri tarihin özneleri olarak kavrayan bir sosyal-eğitsel tasarı arayışında ve geliştirilmesinde referans noktaları (onlarla ve sadece onlar için olmayan bir eğitim tasarısı).
Burada amaçlanan, kurtuluşları için gerekli girişkenliklerinin gelişebilmesi için, çocuk ve gençlerin yaşam koşullarını, kendilerine yansıtmanın (eğitim projesindeki çalışmalar içerisinde – özellikle proje atölyelerinde) nesnesi yapan bir eleştirel pedagojidir (FREIRE, Paulo. 1981-35).
Biz Paulo Freire’nin eğitimi ve eğitim-öğretimi kişinin yaşamında insancıllaştırıcı bir faktör olarak kavrayan ve yaşam deneyimi aracılığıyla eğitim-öğretimi diyaloğun bir uygulaması olarak şekillendiren görüşünü üstlendik. Gadotti’ye göre Freire için bu yaşam deneyiminin “dayanağı sevgi, alçak gönüllülük, umut, inanç ve güvendir” (GADOTTI; Moacir. 1988-26) ve dolayısıyla o, genç insanların kendi kendileriyle yüzleşmesini sağlar. Bu yüzleşmede onlar kendi bilgi ve deneyimlerini yansıtır ve bunun amacı kendi çıkarlarıyla bağlantılı olan yeni bilgi ve bir kültür geliştirmektir.
Eğitim olayında önemli olan, bir süpürge yapmayı öğrenme sürecinin (ve onlara bu süreçte tahsis edilen yer), üretim süreci ile süpürgeyi kullanacak özne arasında bağlantı kurdukları anda siyasileştiğinin bilincini çocukta ve gençte geliştirmektir.
Gerek süpürgeyi üreten genç gerek emeğinin ürünü süpürgeyi kullanan sokak temizlikçisi kadın bir ve aynı sosyal sorunsalın muhatabıdırlar, hatta çoğu kez anneler ve çocuklar olarak. Ve her ikisi de kendilerinin bu süreçte kolektif özneler olduklarını anladıklarında kurtuluşlarının yolunda ilerlemeye başlayacaklardır, çünkü Freire’ye göre bir insan bir diğerini ya da kendini kurtaramaz: İnsanlar kendilerini bir birlik olarak kurtarırlar (FREIRE, Paulo. 1981).
İş nedeniyle öğrenimin parçalanması
Marjinalleştirilmiş çocuk ve gençlerle yapılan eğitim çalışmalarının uygulamalarını geliştirmesi, ki onların yetiştirilmesinde iş bir eğitme aracı olarak kullanılmaktadır, (ne yazık ki) şu veya bu nesneyi üretmek üzere çalışabilmek için çocuk ve gençlerin öğrenmesini gerektiren bir eğitim-öğretim tasarısına dayanmaktadır. Ancak bu çerçevede öğrencinin bir işçi olarak yaşam dünyasına (arzularına, yaşadıklarına vs.) ilişkin bilinçli bir duyarlık geliştirmesi gerekli görülmemektedir.
Bu taslak, “iş aracılığıyla eğitim-öğretimin ekonomik uygulamasına” eşittir, aynı pazarın gereksinimlerine hizmet eden, çocuk ve gençlerin rolünün önceden belirlenmiş modellere göre öğrenmekle sınırlandırıldığı gibi. Bu bağlamda hiçbir “bilgi” mevcut değildir, çünkü Freire’ye göre “bilgi ancak yaratıcı üretim ve yeniden üretim olduğunda, insanların dünyada, dünyayla birlikte ve birbirleriyle huzursuz, sabırsız ve bitmek bilmeyen bir arayışı yeşerttiği yerde vardır” (FREIRE, 1981: 66).
İş aracılığıyla eğitim-öğretimde pedagojik danışmanların rolü
Yukarıda açımladığımız görünümlerden hareketle, (proje atölyelerindeki) pedagojik danışmanların, yoksul koşullarda yaşayan çocuk ve gençlerle sosyal-eğitsel çalışmanın siyasal karakterinin zorunluluğunu anlamalarının, onların (danışmanların) marjinalleştirilmiş çocuk ve genç sorunsalının, aynı anda günlük yaşam koşullarının yansıtılmasına girilmeden, üretim yapılan bir işte çalışma ile, meslek eğitimi etkinlikleriyle çözülemeyeceğini görmelerine yardımcı olabileceği görüşündeyiz.
Marjinalleştirilmiş çocuk ve gençlerin sürdürdüğü acı ve sefil yaşamın arka planında belirli değerler, belirli görüş ve yeterlikler barındıran bir dünya var.
Yoksulluk koşullarındaki çocuk ve gençlerin hayatı caddelerde, dar sokaklarda ve meydanlarda farklı “üçkâğıtçılıklarla” ayakta kalarak geçtiğinden, danışmanın ait olmadığı bir dünyada hareket ediyorlar ve bu danışmanı çocuk ve gençlerin dünyasını değiştirmeye dönük, ama kendi dünyasına dokunmadığı bir tutuma sürükleyen kaçınılmaz bir şokla karşı karşıya bırakır.
Freire açısından, eğitim projelerinin yaşam deneyimlerine dayalı eğitim programlarında çalışan ve gerçek hayatta sokakta yaşayan çocuk ve gençler, “verdikleri savaşımın, sokaklarda başıboş gezmelerinin nedenini eleştirel olarak kavramayı öğrenmeliler (…) ancak sürdürdükleri yaşamda bilinçli bir rol üstlendiklerinde bu nedenler değişebilir. Bunun anlamı değişmeleri kesin değil, ama kendilerini değişime hazırlarlar (FREIRE, 1985-13).
Bu pedagojik danışman için basit bir görev değil, çünkü bu görev, gerçekliğin katı bilimsel kavranışının yanı sıra, danışmanlara çocuk ve gençlerdeki katkısız isyanı ya da diğer kaderci tutumların belirli biçimlerini anlayabilmeyi öğreten sosyal ve tarihsel duyarlılığı gerektirir. Bunun amacı söz konusu tutumları aşmayı onlarla birlikte denemektir, çünkü varolma hakkı tanınmayan bu çocuklara duyduğumuz sempati, ancak daha iyi bir dünya kurma hayalinin bizi yönlendirmesine izin verdiğimizde otantik bir ifadeye kavuşur (FREIRE, Paulo. 2985-13).
Bir proje atölyesinde geçen günlük hayatı ve iş yaşamını anlamak, çocuk ve gençlerle geliştirilen etkinlikler, neyin, nasıl ve ne zaman üretildiği vs. hakkında öylece konuşmak anlamına gelmez, aksine bu herşeyden önce çocuk ve gençleri kendi yaşam dünyalarında kavramak, gerçekliklerini ve olanaklarını görmek, kendi kendine bu çocuğun kim olduğunu ve onun benim için (danışman olarak) ne önem taşıdığını ifade eder.
Ancak Paulo Freire gibi biz de kurtuluşun pratik çalışmasının kısıtlamalara tabi olduğunu biliyoruz ve deneyimin kendisi bize bunu öğretiyor, çünkü “insan çoğu kez yapmak istediğini değil, elinden geldiği kadarını yapar. Ekonomik kısıtlamalar, sosyal ve ideolojik kısıtlamalar, tarihsel kısıtlamalar var ve bilgi ve kavrayışın kısıtlanması söz konusu” (FREIRE, Paulo: 1985-22).
Kaynak
FREIRE, Paulo. Pädagogik der Unterdruckten – Bildungs als Praxis der Freiheit. Rowohlt Taschenbuch Verlag, 1998
FREIRE, Paulo. Paulo Freire e Educadores de Rua – uma abordagem crítica. Projeto Alternativa de atendimento a meninos de rua. UNICEF/SAS/FUNABEM.
FREIRE, Paulo. Educação e Mudança, 10a. Edicao. Sao Paulo. Pay e Terra, 1985.
FREIRE, Paulo. Pedagogia do Oprimido. 10a. Edicao. Sao Paulo. Paz e Terra, 1981.
FREIRE, Paulo; BETTO, Frei. Esta escola chamada Vida. Editora Atica, 4a. Edicao. Sao Paulo. 1986.
GADOTTI, Moacir. Historia das Ideias Pedagógicas. 8a. ed. Sao Paulo: Zahar, 1988
[1] Freire kendisi bir kurbandı. 1921’de Brezilya’nın Recife kentinde doğdu. Burjuvaziye üye olan ailesi 1929’da dünya ekonomi krizi sarmalına kapıldı. O, açlığın ne olduğunu ve bir çocuğun gelişim ve öğrenim becerilerine neler yaptığını bizzat yaşadı. 11 yaşında bir yemin etti: Hayatını açlığa karşı ve açlar için adamak istiyordu. Önce avukat oldu. Okuduğu hukukun, mülksüzlere karşı mülk sahiplerinin hukuku olduğunu kavradığında bu mesleği bıraktı. Bir öğretmen, pedagoji tarihi ve felsefesi profesörü oldu (FREIRE, 1998).
