Birleşmiş Milletler Örgütü hakkında Konuşma Notları – Yeniden Konumlandırma Çalışması – Prof. Rasigan Maharajh

Prof. Rasigan Maharajh
İnovasyon Üzerine Ekonomik Araştırma Enstitüsü Baş Direktörü
Tshwane Teknoloji Üniversitesi – Güney Afrika

1. 10 Aralık 1945’te Amerika Birleşik Devletleri Kongresi, Birleşmiş Milletleri, daimi merkezini kendi ülkelerinde kurması için davet etmeye oybirliğiyle karar verdi.

2. 14 Şubat 1946’da 51 ülkeyi¹ temsil eden Delegelerden oluşan Genel Kurul, Birleşmiş Milletler’in New York yakınlarında konumlandırılması yönünde oy kullandı. Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı John Rockefeller Jr. yaklaşık 69.000 metrekarelik bir arazi satın aldı ve bu araziyi BM’ye bağışladı.

3. Philanthropy Roundtable web sitesi, Rockefeller’ın BM’yi ABD’de konumlandırarak ABD’nin “yanlış veya alakasız politikalara sapmamasını, … New York’un ekonomik faydalardan yararlanmasını, Amerikalı diplomatların uygun bir yerde muhataplarına kolayca erişebilmesini ve ABD istihbaratının yabancı yetkilileri izleyebilmesini” sağlamaya çalıştığı iddiasını desteklemek için Fosdick, 1956 ve Collier ve Horowitz, 1976’dan alıntı yapmaktadır (Philanthropy Roundtable, 2024).

4. Kasım 2021’de New York Şehri İnsan Hakları Komisyonu, “… Avrupalı yerleşimci sömürgeciliğinin bir sonucu olarak 400 yıl boyunca şiddetle yerlerinden edilen Lenape’lerin (Lenapehoking) anavatanı olmak üzere siyasi olarak belirlenmiş toprakların New York Şehri olduğunu, aynı toprakların asıl sahiplerinin geçmişte, bugün ve gelecekte toprağı kutsamaya devam ettiğini ve tam da şu anda bizimle birlikte olduklarını” kabul etmiştir (NYC-HR, 2022).

5. NYCCHR daha da ileri giderek “… New York’un Amerika Birleşik Devletleri’ndeki en büyük kentsel Kızılderili/ Yerli nüfuslarından birine sahip olduğunu” kabul etmiştir (NYC-HR, 2022).

6. NYCCHR aynı zamanda “… geçmişteki çalışmalarda Kızılderili/Yerli halkların görüşlerine yer verilmediğini ve bunun sonucunda toplulukların ihtiyaçlarının ve ayrımcılıkla ilgili deneyimlerinin uygun bir şekilde ele alınmadığını kabul etmiştir.

7. Bu dinamik, Kızılderili/Yerli topluluklar ile şehir yönetimleri arasında yüzyıllar süren ve devlet tarafından onaylanan soykırımdan kaynaklanan kopuk ilişkilerin daha geniş bağlamı içinde yer almaktadır” (NYC-HR, 2022).

8. New York’ta şu anda Birleşmiş Milletler tarafından kullanılmakta olan arazinin, bölgenin yerli halklarından şiddet kullanılarak alınan bir mülk olduğu kabul edilmiştir. bunun yanı sıra, 24 Ekim 1949’da inşaatın başlamasından bu yana dünya sistemleri ve uluslararası ilişkiler alanında çeşitli zorluklar da ortaya çıkmıştır. Amacımız doğrultusunda, bu vakalardan sadece birine değineceğim.

9. 2019’da BM’nin İlk Silahsızlanma ve Uluslararası Güvenlik Komitesi, BM Antlaşmasında belirtildiği üzere tüm Üye Devletlerin eşit şartlarda katılımının esas olduğunu belirtmiştir (Bolivya’dan Soliz, BM, 2019).

10. Çalışma Programının tamamlanması sürecinde Komite, bazı delegasyonların ABD’nin BM Üye Devlet temsilcilerine vize verirken ev sahibi ülke yükümlülüklerine uymadığını ileri sürmesi üzerine İsviçre ya da Avusturya’da yeniden toplanma arayışına girmiştir (BM, 2019).

11. Karar [L.57/Rev.1] Cezayir, Belarus, Burundi, Çin, Küba, Nikaragua, Suriye, Venezuela ve Zimbabwe’nin desteğiyle Rusya Federasyonu tarafından desteklenmiş ve tüm Üye Devletlere “tüm ülkeler için eşit haklar ilkesi üzerinde birleşme” çağrısında bulunmuştur (BM, 2019).

12. Rusya Federasyonu delegasyonu ise ABD’nin ev sahibi ülke olarak yükümlülüklerini yerine getirmemeye devam etmesi halinde konuyu yeniden ele alma hakkını saklı tutarak konsensüse katılmıştır (BM, 2019).

13. Günümüzde Birleşmiş Milletlerde 193 Üye Devlet ve iki BM Genel Kurulu üyesi olmayan gözlemci devlet bulunmaktadır: Vatikan Şehir Devleti ve Filistin Devleti. Dünya nüfusu 8 milyarı aştı ve ekonomik, sosyal, siyasi ve ekolojik dengeler artık dünyayı ikinci dünya savaşının sonundaki sistemlerden uzaklaştırıyor.

14. Günümüz dünya düzeninin tüm ekonomileri tarafından üretilen birleşik gayrisafi yurt içi hasıla 2023 yılında en az 105 trilyon ABD dolarına ulaşırken, dünyanın farklı bölgeleri farklı katkılarda bulunmuştur (IMF, 2024).

15. ABD %25,6’lık payıyla en büyük kapitalist ekonomi olmaya devam etmektedir, birleşik ancak eşitsiz kalkınma modeli nedeniyle ABD’nin payı Endonezya’dan (17.) Tuvalu’ya (191.) kadar sıralanan 174 ülkenin GSYH’lerinin toplamından daha fazladır (Visual Capitalist, 2024).

16. Bu devasa adaletsizliğe rağmen, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın (BRICS) GSYH’lerinin toplam değeri, 2020 yılında satın alma gücü paritesi açısından G7’nin (Kanada, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri) toplam değerini geçmiştir.

17. BRICS 34’ün üzerinde üyelik başvurusu almıştır ve 2024 yılında Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni resmi olarak bünyesine katacaktır.

18. BRICS+ şu anda yaklaşık 3,64 milyar insana, diğer bir deyişle dünya nüfusunun %45,38’ine ev sahipliği yaparken, toplam küresel gayrisafi yurtiçi hasılanın %28,2’sini üretmektedir.

19. Toplumsal açıdan, uluslararası ilişkilerde gerçek dinamiklerin giderek daha fazla kabul görmesi, kurallara dayalı bir sistem kavramının aslında var olmadığını ortaya koymuştur.

20. Eşitsiz paylaşım yoluyla hegemonyayı sürdürmenin araç ve amaçları doğrultusunda tarafl ı uygulamalar devam etmekte ve genişletilmektedir.

21. Filistin halkına yönelik soykırım, G7’nin tarafgirliğini güçlü bir biçimde ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, mevcut nesil bu asimetrinin farkına vardıkça ve adaletsizliğe karşı harekete geçmeye başladıkça nesiller arası değişim ivme kazanmaktadır.

22. Bütün G7 ülkelerinde dahi gençler Batı Asya ile dayanışma ve Filistinlilerin yerleşimci sömürgeci şiddetinden kurtulması için örgütlenmektedir.

23. Politik açıdan, BM Güvenlik Konseyi’nde İsrail’in Soykırımına suç ortağı olduğu ve BM’nin en üst yargı organı olan Uluslararası Adalet Divanının geçici tedbirlerine uymadığı görülen ABD ve ekonomik müttefi kleri, bir dizi Genel Kurul oylamasında da görüldüğü üzere, örneğin Küba konusu, giderek azalan düzeyde uluslararası destek almaktadır.

24. Ekolojik açıdan, tüm insanlık ve gezegeni paylaştığımız diğer yaşam formları, hızlanan iklim değişikliği ve bozulan gezegen limitleri nedeniyle giderek daha fazla tehdit altında kalmaktadır.

25. Karbondioksit salımlarının küresel iklim değişikliğinin başlıca nedeni olduğu konusunda uluslararası bilimsel uzlaşı sağlandıkça artan istikrarsızlığa doğru ilerliyoruz.

26. 1750’den 1888’e kadar dünyanın en büyük salımcısı olan Birleşik Krallık, ABD tarafından geçilmiş, ve ABD 2020’de Çin Halk Cumhuriyeti tarafından geçilebilmiştir. Kişi bazında bakıldığında, ABD dünyanın en büyük kirleticisi olmaya devam etmektedir.

27. Bu veriler ve olgular ışığında, Birleşmiş Milletler örgütünü, tüm Üye Devletlerin özgürce ve eşit bir şekilde katılımını sağlayacak bir bölgeye yeniden konumlandırmayı değerlendirmemiz gerekmektedir.

28. Yaklaşmakta olan ekolojik istikrarsızlık karşısında BM’nin ekonomi, siyaset ve sosyal örgütlenme alanlarındaki mevcut güç dengelerini yansıtan bir alanda konumlandırılması kritik önem taşımaktadır.

29. Bu bağlamda, dünyanın gelecek demografi sine ev sahipliği yapacak olan Afrika’da konumlanması en mantıklı seçenektir.

30. Genel Kurul ve Genel Merkez Personelinin yeniden konumlandırılması için gerekli kamu yatırımları sayesinde Afrika’nın geneline yayılmış olan az gelişmişlik de gereken ilgiyi görecektir.

31. New York ofi si, 6.500 kişi ile Birleşmiş Milletler ofi sleri arasında en fazla Sekreterlik personelini istihdam etmektedir, 2022 yılında dünyanın dört bir yanındaki diğer BM görev merkezlerinde yaklaşık 22.000 Sekreterlik çalışanı görev yapmaktadır (UN, 2023).

32. Sonuç olarak, BM, ‘Herkes İçin Bir Gelecek’ beklentisini garanti altına alacak ‘İstediğimiz Dünya’yı hayata geçirecek kilit araç olma konusunda ciddiyse, ortalama yaşam beklentisinin 82 yıla ulaştığı G7 ülkelerinin yaklaşık 776 milyon vatandaşına hitap eden eşitsiz dünyayı sürdürmek ve yeniden üretmek isteyen güçlerden kurtarılmalıdır.

33. ABD, 2022 yılında %18 ile OECD genelinde en yüksek ikinci yoksulluk oranına sahiptir (OECD, 2024).

34. Müşterek geçmişimiz, mevcut durumumuz ve ortak beklentilerimiz hakkında öğrendiklerimizden yola çıkarak, BM’yi gerçekten ihtiyaç duyulan ve zorunlu olduğu yere yeniden konumlandırmak için çaba sarf edelim.

Referanslar
Collier, P.; and Horowitz, D. 1976. The Rockefellers: An American Dynasty, Holt, Rinehart, and Winston, New York. Fosdick, R. 1956. John D. Rockefeller Jr.: A Portrait, Harper & Brothers, New York.
IMF 2024. World Economic Outlook Report, International Monetary Fund, Washington.
Maharajh, R. 2008. Global Economic Policy Reform, Chapter 9, in Pressend and Ruiters [editors] Dilemmas of Poverty and Development: A Proposed Policy Framework for the Southern African Development Community, Institute for Global Dialogue, Midrand.
NYC-HR. 2022. Fiscal Year 2022: Annual Report, New York City Commission on Human Rights, New York. OECD. 2024. OECD Database, Organisation for Economic Co-operation and Development, Paris.
Philanthropy Roundtable 2024. U.N. Headquarters: Rockefeller Keeps the U.N. in U.S., Almanac Website accessed at https://www.philanthropy- roundtable.org/almanac/rockefeller-keeps-the-u-n-in-u-s/
UN 2019. First Committee Votes to Reject Draft Decision on Relocating Overseas, Unanimously Approving 2020 Work Programme as Session Concludes, 27th Meeting of the Seventy-fourth Session, GA/DIS/3645, 8 November.
UN. 2023. Determined: Report of the Secretary-General on the Work of the Organization, United Nations, New York.