Deutsch
David Ofori Acheampong
Gana Ulusal Öğretmenler Birliği
ÖZET: Eğitim, evrensel düzeyde toplumun varlığını sürdürmesini ve ilerlemesini sağlayan temel ilke olarak görülmektedir ve BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde (1948) desteklenen tüm diğer haklara dayanak noktası oluşturduğu düşünülmektedir. Bu nedenle, varlığını ve erişilebilirliğini genişletmek eğitimi zorunlu hale getirir.
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi eğitim hakkını teşvik etmeye ve korumaya yönelik çerçeveyi belirlese de, toplumsal tabakalaşma dinamikleri ve yanı sıra 21. yüzyılda küreselleşme olgusu Bildirge’nin bütünsel olarak benimsenebilme yetkinliğini zorluyor. Bu makale, çağdaş eğilimleri ve algılanan tehlikeleri göz önünde bulundurarak üç tematik konuyu tartışma olanağının halen bulunduğuna ilişkin sarsılmaz bir inancın ürünüdür ve bu ve bağlantılı diğer konuları araştırmaya çalışmaktadır. Aynı şekilde, Bildirge’nin okul öncesi eğitimi kapsayacak şekilde genişletilmesi gerektiğine, ortaöğretimin özelleştirilmesi ve ticarileştirilmesi ve yanı sıra, okul çağındaki hamile kız çocuklarının eğitim hakkını koruma gibi sorunlara işaret etmesi gerektiğine inanıyoruz.
GİRİŞ
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi çerçevesinde, Gana 1957’deki bağımsızlığından bu yana, bu gibi çok sayıda sözleşme imzalayarak eğitim hakkının desteklenmesine ilişkin bağlılığını göstermiştir. Yine, Gana’nın 1992 Anayasası temel eğitimin ücretsiz ve zorunlu olması gerektiğini belirtmektedir. Bu makalenin amacı gereği, temel ve ortaöğretime odaklanılmıştır.
UNICEF (2016) dünya çapında yaklaşık 70 milyon çocuğun her gün okula gidemediğini gözlemlediğinden, dünyanın tehlikede olduğuna kolayca ikna olmak mümkündür. Gana’da ilköğretime ulusal net kayıt oranı (NER) yakın zamanda %92,0 olarak raporlanmıştır (Eğitim Bakanlığı, 2016), yani okul çağındaki çocukların %8’i okula gitmemektedir. Bu da, eğitim hakkı dert edinildiği ölçüde, Bildirge’nin gelişmeye halen açık olduğu anlamına gelmektedir.
Tematik olarak, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi tüm insanların ücretsiz ve zorunlu eğitim hakkı olduğunu kabul eder, eğitim insan şahsiyetini hedef almalı ve insan hakları ile temel özgürlüklere saygıyı güçlendirmeyi amaçlamalıdır. Bununla birlikte, aileler çocuklarına verilecek eğitim türünü seçme hakkına sahiptir. Ancak dünya genelindeki güncel eğilimler göz önünde bulundurulursa, yine bu temaların çocukların eğitim hakkını desteklemek ve korumak için yeterli olup olmadığı akla sorusunu getirebilir. Böyle olmakla birlikte, herkesin eğitim alması sağlanırsa dünyanın daha yaşanacak bir yer olacağına inanıyoruz, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi bunun için çabalamaya devam etmelidir.
Söylemimizi sıralanan başlıklar kapsamında geliştireceğiz
Erken Çocukluk Eğitiminin Kapsanması (ECE)
Piaget’nin bilişsel gelişim teorisi uyarınca yapılandırmacı öğrenmenin temellerini attığından, okul öncesi eğitiminin bu konuyla bağlantılı olduğunu düşünüyoruz. UNICEF’e (2012) göre, erken çocukluk eğitimi gelişme dönemlerindeki çocuklar için son derece önemlidir, çünkü zeka, kişilik ve sosyal davranışlarının oluşumu ile biçimlenmesine katkıda bulunur. Ne yazık ki, eğitimin doğumda başladığı söylendiği halde İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi okul öncesi eğitim hakkı konusunda sessiz kalmaktadır (Beiter, 2005). Biz bu nedenle, Bildirge’nin okul öncesi eğitimin normal eğitimin bir parçası olacak şekilde güncellenmesi için çağrıda bulunuyoruz.
Yine, Gana’nın 1992 anayasası erken çocuklukta bakım ve eğitimi garanti etmektedir, ayrıca Eğitim Yasası (2008) da çocukların dört yaşında anaokuluna (Kindergarten), altı yaşında ilkokula başlamasını zorunlu kılmaktadır. Fakat, muhtemelen Gana’da erken çocukluk dönemi için eğitim veren sınırlı sayıda okul nedeniyle ve bu okulların büyük bir kısmı özel olduğundan, çoğu çocuk geç yaşta okula başlamaktadır. Dolayısıyla bu üzerinde durulması gereken bir konudur. 2017 bütçe planı, dört yıl içerisinde 1171 anaokulu sözü verdiği için çok mutluyuz. Buna ilişkin acil eyleme çağırıyoruz!
Yetersiz Yasal Zemin
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (temel) ilköğretimin ücretsiz ve zorunlu olması gerektiğini belirtir. Ancak çoğu gelişmekte olan ülkenin temel eğitimi ücretsiz hale getirme girişiminde bulunduğu gözlemlense de, bunun sorumluluğunu üstlenecek siyasi irade eksikliği söz konusudur. Örneğin Gana 1996’dan bu yana ders kitaplarında Ücretsiz, Zorunlu, Evrensel, Temel Eğitim (FCUBE) programından bahsetmektedir, yine de çocukların %8’i okula gitmemektedir (Eğitim Bakanlığı, 2016). Bu durum, zorunlu unsurunun eksik tanımı ve uygulamasıyla açıklanmaktadır. Sonuç olarak, okul öncesi ve temel eğitimin yalnızca ücretsiz değil, ihlal eden ülkelerin cezalandırılabildiği, açıkça tanımlanmış bir zorunlu ifadesiyle birlikte, zorunlu olmasını sağlayan önlemler geliştirmek üzere Bildirge’yi güncelleme çağrısında bulunuyoruz.
Hamile Kız Çocuklarının Eğitimi
Hamile kız çocuklarının okula gitmesine izin veren Zambia gibi ülkeler olsa da, Gana’da doğumdan sonra bu çocukların eğitimlerine devam etmesine izin verilmiyor. Damgalanmaktan kaçınmak için bunu başka yerde yapmak zorunda kalıyorlar. UNICEF ve Gana Eğitim Hizmetlerinin bu gibi bir politika üzerine çalıştıklarını biliyoruz ve hızlı bir eylemde bulunulmasını bekliyoruz. Bildirge de herkesin eğitim hakkını garanti altına alarak, hamile kız çocuklarını kapsayacak şekilde genişletilmelidir.
Ortaöğretimin Ticarileştirilmesi
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, ortaöğretimin genel olarak herkese açık, yükseköğretimin herkes için eşit şekilde erişilebilir olmasını zorunlu kılar. Öte yandan, hükümetlerin Gana gibi çoğu gelişmekte olan ülkede ortaöğretim talebini karşılama konusunda yetersizliği nedeniyle, ortaöğretimin özelleştirilmesi erişim artışını sağlamanın alternatif araçlarından biri olarak görülmektedir (Belfield ve Levin, 2002). Bu gelişme ve uygulama, marjinal düzeydeki yoksulların bu hakka erişimini sınırlamaktadır, çünkü bu gibi okulların ücretlerini ödeme güçleri yoktur ve bu durum, ortaöğretimi bir insan hakkından ziyade en yüksek teklif verenin satın alabildiği bir piyasa metasına dönüştürmektedir.
Gana’da özel okullar ülke genelinde liselerin yaklaşık yüzde 32’sini oluştururken, devlet okullarına kıyasla toplam kayıt oranları yalnızca yüzde 9 olmuştur (Eğitim Bakanlığı, 2014). Bu durum, yoksulların karşılayamayacağı yüksek ücretleriyle ilgili olabilir. Bu nedenle, Bildirge, Hükümetleri daha fazla ortaöğretim kurumu açmaya ve bunları ücretsiz, yoksulların erişebileceği şekilde sunmaya zorlamalıdır. Bu uygulama sınıflı toplumun ortadan kaldırılmasına yardımcı olabilir ve sahip olanlarla olmayanlar arasındaki gelecek çatışmaları engelleyebilir.
Ücretsiz Temel Eğitimin Kavramsallaştırması
Yine tekrarlamak gerekirse, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi eğitimin, en azından ilköğretimde ve temel aşamalarda ücretsiz olması gerektiğini vurgulamaktadır. Fakat, hali hazırda, ücretsiz temel eğitimin unsurlarına ilişkin evrensel bir kabul bulunmamaktadır. UNESCO’nun (2007) bu konudaki pozisyonu da aynıdır.
Gana’da temel eğitim okul öncesi eğitim, ilk ve ortaokul ile liseleri kapsamaktadır. Bildirge, temel bir insan hakkı haline gelecek ve herkese açık olacak şekilde, ortaöğretimin de evrensel olarak temel eğitim kapsamında görülmesi için genişletilmelidir. Bu yolla toplumun hiçbir kesimi ayrımcılığa maruz kaldığını, marjinalleştirildiğini ya da yok sayıldığını hissetmeyecektir.
Dolayısıyla, Bildirge maliyet oluşturan çok sayıda değişkeni (harç, beslenme, ulaşım, kırtasiye giderleri, öğrenci yardımı, vb.) göz önünde bulundurarak, ücretsiz temel eğitimi uygun biçimde kavramsallaştırmak üzere genişletilmelidir.
Sonuç
Dünyanın hızlı değişiminin yanı sıra bir dizi başka faktörle birlikte yok sayılma, hastalıklar, dini aşırıcılık, bağnazlık ve tahammülsüzlüğün yarattığı güvencesiz bir ortam ve tehditler göz önünde bulundurulduğunda, geçerliliğinin devam etmesini sağlamak üzere, basınç yaratan yeni alanları dikkate alarak Bildirge’deki referans ve koşullara ilişkin hükümlerin gözden geçirilmesi zaruri bir hal almıştır. Biz de bunun gerçekleşmesini sabırsızlıkla bekliyoruz.
Kaynak
Beiter, K. D. (2005). The protection of the right to education by international law. Leiden, Boston: Martinus Nijhoff Publishers
Belfield, C.R., & Levin, H. M. (2002). Education privatisation: Causes, consequences and planning implications. UNESCO, Paris: International Institute for Education Planning
Ministry of Education, MOE (2016). Education sector performance report, 2016. Ghana: Ghana Education Service
Ministry of Education, MOE (2014). Education sector performance report, 2014. Ghana: Ghana Education Service
Ministry of Finance (2016). The 2017 Budget Statement and Economic Policy of the Government of Ghana. Accra: MOF
Republic of Ghana (1992). Constitution of the Republic of Ghana, Accra: Assembly Press
UNESCO (2007). Experts’ consultation on the operational definition of basic education. Paris: UNESCO
UNICEF (2012). Early childhood education and school readiness. New York: UNICEF
